Mặc dù là cường quốc xuất khẩu (XK) gạo với kim ngạch 3,7 tỷ USD/năm, nhưng ít ai ngờ Việt Nam lại phải nhập một lượng ngô, đậu tương... khổng lồ để chế biến thức ăn chăn nuôi (TĂCN), với kim ngạch nhập khẩu (NK) gần tương đương kim ngạch XK gạo. Nghịch lý này đã tồn tại từ rất lâu, nhưng đến nay ngành chăn nuôi vẫn chưa có giải pháp cải thiện.
Bài toán khó
Theo Hiệp hội TĂCN Việt Nam, hàng năm, nước ta phải nhập khẩu hơn 8 triệu tấn nguyên liệu với tổng kim ngạch trên 3 tỷ USD để sản xuất ra khoảng 15,5 triệu tấn TĂCN. Bộ Nông nghiệp và PTNT thừa nhận, nguyên liệu TĂCN là nhóm hàng có kim ngạch NK lớn nhất trong các mặt hàng nông nghiệp. Chỉ tính riêng 3 tháng đầu năm 2013, Việt Nam đã chi 712,4 triệu USD để NK TĂCN và nguyên liệu, tăng 53,96% so với cùng kỳ năm 2012.
Hệ lụy của việc lệ thuộc vào NK của ngành sản xuất TĂCN đã tác động ngược lại lên người nông dân. Từ cuối quý II/2012 đến nay, giá TĂCN liên tục tăng cao, khiến chi phí đầu vào leo thang, làm người chăn nuôi thua lỗ nặng do không cạnh tranh được với thịt đông lạnh NK hay gia cầm nhập lậu. Điều bất thường là, mặc dù tốc độ tăng đàn chậm nhưng giá bán sản phẩm chăn nuôi vẫn thấp, thay vì giá tăng lên như thông lệ.
Theo các chuyên gia, vòng luẩn quẩn của ngành chăn nuôi và nguy cơ thua lỗ của nông dân xét cho cùng vẫn là do cơ chế điều hành xuất nhập khẩu nông sản của Nhà nước. Trong khi nước ta XK dừa, bắp, cám gạo với giá thấp thì nhà chế biến TĂCN trong nước phải NK những nguyên liệu này với giá cao và phải gánh thêm phần thuế VAT.
Giải thích về điều này, ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội TĂCN Việt Nam cho rằng, đã đến lúc Nhà nước tính toán lại cơ cấu cây trồng, nhất là lúa, nên giảm diện tích lúa ở khu vực có năng suất thấp chuyển qua trồng bắp, đậu nành để vừa tăng thu nhập cho nông dân, vừa chủ động nguyên liệu TĂCN thay vì liên tục NK. Song song với đó, cần nghiên cứu giống tốt, hướng dẫn kỹ thuật để giúp người trồng thu được năng suất cao, giải quyết được bài toán thu nhập.
FDI thâu tóm hơn 55% thị phần
Một thực tế đáng buồn nữa là, ngành chăn nuôi Việt Nam đang bị các DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chiếm lĩnh 55% thị phần sản xuất TĂCN ngay trên “sân nhà”. Không những thế, việc NK phần lớn nguyên liệu sản xuất đang đẩy ngành TĂCN trong nước có nguy cơ trở thành các cơ sở gia công cho các thương hiệu lớn.
Theo thống kê, hiện cả nước còn khoảng 190 nhà máy sản xuất TĂCN, giảm hơn 40 nhà máy so với đầu năm 2012.
Hiệp hội TĂCN Việt Nam cho rằng, các DN FDI đang có trong tay những lợi thế mà DN trong nước chưa có. “Vốn của họ sẵn hơn, họ lại có kinh nghiệm trong đầu tư công nghệ, có chính sách thị trường riêng, vì vậy, tôi cho rằng, nếu Chính phủ quan tâm đến ngành này, có một số chính sách cho DN vừa và nhỏ thì chúng ta mới có thể bàn đến việc vươn lên chiếm lấy thị trường đã mất”, ông Lịch cho biết.
Ông Nguyễn Quốc Đạt, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật chăn nuôi cho rằng: “Rõ ràng chúng ta phải tạo nhiều ưu đãi cho một vài DN lớn để họ đầu tư vào ngành nông nghiệp, tự tổ chức chuỗi sản phẩm hoàn thiện, từ đó nhân rộng dần”.
Chăn nuôi bò sữa: Thu nhập ổn định
ĐẠM THỰC VẬT
